İş Zekası ortamlarında geliştirme(development) ve test ortamı ihtiyacı

Bugün İş zekası projelerinin kullanımında gözönüne alınmayan yada kimi zaman özellikle gözardı edilen konuların başında development – test ortamlarının production (üretim) ortamından ayrılma ihtiyacı gelmektedir. Geçmişe nazaranla giderek artan kullanım potansiyeli ve farklı profiller nezdinde artık bu ihtiyaç eskiye nazaran daha fazla, lakin ufak bir hatanın dahi ciddi sorunlara yol açtığı aşikardır. Önceleri sadece büyük kurumsal veri ambarı projelerinde gündeme gelen bu konu artık veri ambarı bile olmaksızın raporlama analiz projelerinde zorunlu ihtiyaç olmaktadır. Bu noktanın gözardi edilmesindeki belirli başlı noktaları maddeleyecek olursak ;

* Test- development ihtiyacının öneminin anlaşılamaması
* Kurum içi kaynak yetersizliği (nedeniyle önemi bilinse dahi)
* Development-test ortamlarının sadece veri ambarları ile ilişkilendirilmesi
* İlave lisans gerektirmesi & maliyet kaygıları

Bugün İş zekası platformunun yöneticisi ve ilk aşamadaki geliştiricileri olan IT departmanları bu noktanın önemini iyi anlamak konumundalar. Özellikle iş zekası platformunda öne çıkan iş departmanlarının kendi raporlarını kendi yapmalarının istenmesi bu konunun önemini daha da ortaya çıkarmaktadır ki, ancak doğruluğu teyid edilmiş raporların üretim ortamına aktarılması gerekmektedir. Diğer yandan test-development ortamlarının uygulamaya geçirilmesi çok da komplike senaryolar değildir. BusinessObjects özelinde konuşacak olursak, ilk installation sonrasında test-development ve production repository’lerinin ayrılacak şekilde kurulumun ve tanımlamalarının yapılması yeterli olacaktır. Bunun üzerine kimlerin hangi yetkiler ile hangi repository’leri kullanabileceği ayarlandıktan sonra başarılı bir şekilde hayata geçirilebilir. Bu aşamada kaynak sıkıntısının olduğu senaryolarda aynı kaynakların development-test ortamlarını kullanan kişiler olması da sorunun çözebilecektir. Burada önemli olan ortamların ve prosedürlerin ayrılmasıdır, kişilerin veya mekanizmada yer alan kişilerin aynı olması sorun teşkil etmeyecektir. Life-Cycle-Management olarak adlandırılan bu çevrim veri ambarı projelerine kurumsal ve proje mantığı ile bakan kurumların gözönüne aldığı bir kavramdır. Keza bu ortamların donanımsal olarak da ayrılması diğer yandan fail-over içinde önemli bir avantaj yaratırken, veri entegrasyonunun dahil olduğu projeler de uçtan uçtan bir etki analizinin yapılabilmesi için bir altyapı oluşturacaktır.


Lisanslama konusundaki kaygılar ise , ilk baştan ele alındığında gerçekten düşünüldüğünün ötesinde gereksizdir. BusinessObjects özelinde yine ele alındığında, BusinessObjects belirli limitasyonlar nezdinde development-test lisansları için çok özel indirimler sağlamaktadır, mevcut durumda (%50 ye varan düzeydedir) Fakat bunun yanında named(kullanıcı bazlı) user bazında lisanslanan BusinessObjects yazılımlarında örneğin var olan lisanslardan bir adet development, bir adet test ortamına aktarılacak şekilde dahi bir ortam hayata geçirilebilir. Tabi bu noktada projenin büyüklüğü çerçevesinde ortamdaki geliştirici ve test eden sayılar önem kazanacaktır, fakat birer kullanıcılı ile dahi ortamların ayrılması çok avantaj teşkil edecektir. BusinessObjects yazılımlarının bir çoğunda development-test lisansları mevcut olmakla beraber, olmayan bazı modüllerde söz konusudur. Development ve test lisanslarının nispeten maliyet doğurduğu asıl projeler veri ambarı projelerindeki veri entegrasytonu yani ETL süreçlerindeki ayrımdır. Genelde çoklu kullanıcılarla geliştirilen ETL süreçlerinin bir proje yönetimi çerçevesince check-in check-out mekanizması ile denetlenebildiği ve kontrol altına alınabildiği ortam development-test ortamları ile production ETL süreçlerinin ayrılması ile mümkün olmaktadır, böylelikle ETL süreçleri üzerine çalışan tüm proje ekibi birbirlerinin yaptıklarını ezmeden bilakis sistemin denetim mekanizması ile projenin ortam amacı çerçevesince farklı komponent veya konu alanlarını sonradan kolayca birleştirmek üzere yönlendirilmektedir. Yapılan hataların kolayca yakalanması, yeniden kullanılabilir ETL prosesleri vb. bu noktadaki avantajlardan yararlanabilmek için development-test ortamının isansları kaçınılmaz hale getirmektedir (ETL süreçleri kullanıcı bazlıdan öte veri prosesine dair CPU bazlı bir lisanslama ile uygulanmaktadır) Bu noktada sağlanan katma değer, ödenen rakamdan çok dafa fazla olduğu malesef projelerin genelde ilerleyen süreçlerinde ortaya çıkmaktadır. Günümüzde büyük veri ambarı projelerinde dahi bu noktanın önemi atlanmakta veya manuel süreçler ile hataya açık şekilde hayata geçirilmektedir.

Development-test süreçleri ile ilgili daha fazla bilgi için lütfen sorularınızı göndermekten çekinmeyiniz

BusinessObjects XI R3 ile gelen yenilikler

BusinessObjects XI R3 Nisan ortası itibari ile piyasa sürüldü. Bu dökümanda olmayan ama kullanıcıların kullanım detayları ile kolayca anlayabileceği bir çok fonksiyonalite sisteme ilave edilmekle birlikte, aşağıda sadece ana hatlara değinilmiştir. Bu bilgilerin doğrulaması ve/veya özel ihtiyaçlarınız için tedarikçinizle kontağa geçin lütfen.

RAPORLAMA- Crystal Reports

Yeni versiyon Crystal Reports 2008 in gelişmiş fonskiyonalitesi ile rapor geliştirme performansı artırılırken bakım işlemlerinin düşürülmesi ile rapor dizayn gücü artırılmıştır. Bunlardan bazıları ;

Raporların veritabanında güncelleme(refresh) ihtiyacı duymadan veri sıralama/parameter filtreleme ve rapor formalama gibi işlemleri yapabilerek bir rapor içinde birden çok soruya cevap bularak kullanım performansının artırılması

Xcelsius modelleri artık Crystal Reports ile oluşturulmuş raporlarınızın içinde entegre edilebilir, böylelikle kullanıcılar what-if senaryolarını dahi operasyonel bir rapor üzerinde yapabilirler.Diğer yandan Adobe Flash ve Flex uygulamalarının Crystal Reports içine gönderilerek daha görsel ve interaktif uygulamalar ve görsellemeler geliştirilebilinir.

Geliştirilmiş XML export fonksyonalitesi

Geliştirilmiş rapor tasarımcı verimliliği; Hazır gleen barcod desteği, kodlama gerektirmeden satır sütün ve pivot tablolara hesaplama ekyebilme

Uygulamara Entegrasyon Kolaylığı : SOAP mesajlarının çağrılmasını RPC desteği ile sağlayarak Web Servis lerine ilave kolay erişim, SSL güvenlikli Web Server, WS güvenlik satandartlarına uygunluk. Yeni veri sürücülerinin eklenmesi ile salesforce.com verilerine kolayca entegrasyon

Basitleştirilmiş geliştirilmiş esnek rapor tasarımcı önyüzü

Sorgulama & Analiz

Web Intelligence Rich Client : Internet erişimi olmadan desktop üzerinden WebI raporlarına ulaşabilecek üzerinde halen her türlü interaktif işlem ve hesaplamalar yapılabilinip, BusinessObjects platformuna bağlantı yapıldığında sorunsuz bir şekilde veri senkronizasyonunun sağlanması

Mevcur raporlardaki değişikliklerin kolayca izlenmesi: Artık mevcut raporlar üzerinde görsel renklendirilmeler ve ayrıştırmalar ile ile raporların en son güncellenmiş versiyonuna istinaden artışlar, azalışlar, silme ve eklemelerinin gösterilmesi.

Kişisel Veri Ekleyicisi : Artık web intelligence raporlarına universe’e gerek duymadan excel, txt,csv vb. formatlarda veriler eklenebilerek oluşturabilir, bu raporları diğer kullanıcılarla paylaşılabilinir.

Hyperlinking Yeteneği : Raporlar arası ve/veya internet link yada başka dökümanlara kolayca link verebilme.

Akıllı Küp: Veri kompleksitesini ve potansiyel veriyi anlama sorunlarının önüne geçecek smart küp kullanabilme avantajı. Yüzde, oran yada analitik veritabanı fonksiyonları artık universe içine non-additive ölçütler(masures) olarak eklenebilecek.

Çoklu dilli metadata ve prompt desteği: Boyutlar, ölçütler ve universe lere bağlı promtlar otomatik olarak kullanıcının arzu ettiği dile çevriliyor.

Yeni formul fonksiyonaları

Geliştirilmiş Baskı Opsiyonları: PDF e gerek kalmadan WebI Rich client veya WebI Applet le rile print edebilme şansı

Web Intelligence raporlarına dışarıdan jpg, bmp vs. imaj dosyalarının kolayca eklenebilmesi

Stored Prosedürler: Universe lere bağlanmış stored prosedürler ile, arzu edilen Web Intelligence raporlarının herkes tarafından kolayca geliştirebilmesi

Dashboardlar ve Veri Görselleme

Dashboard Builder

Gelişmiş Universe tabanlı görselleme template’leri , Asynchronous Javascript ve XML(Ajax) ile geliştirilmiş önyüzlerle kolay dashboard tasarım imkanı

Xcelsius Enterprise 2008

Modellerin tasarlandığı ve verilerle modellerin eşlendiği excel artık Xcelsius'in içine entegre edilerek gerçek zamanlı tasarım imkanı. Excel'deki verilerin de alınıp dashboard haline getirebilmesi aynen devam etmekle birlikte, canlı veri kaynakları ile güncellenebilir model-dashobard lar excel'e tasarım hariç ihtiyaç olmadan kolayca geliştirilebilinir.

SDK ile Xcelsius Enterprise içinde olmayan kuruma özel komponentlerin geliştirilebilinip, aynı zamanda Dashboard Builder içine de entegre edilebilmesi.

Adobe LiveCycle Data Services (LCDS) ile gerçek zamanlı dashboard geliştirme imkanı.LCDS ile push /vaka bazlı yada bir hücredeki başarı başarısızlık oranına bağlayacağınız bir tetikleme mekanizması ile modellerin otomatik güncellenebilmesi.

Life Cycle Management için Test/Development ortamlarının geliştirebilmesi

Live Office

LiveOffice panelindeki gelişmelere istinaden, universe seviyesindeki güvenlik mekanizmasının gelişimi. Arama kapasitesinine dahil olduğu Outlook ve MS Office ortamına daha sıkı bir entegrasyon.

Mobile Business Intelligence

Dashboardlarınız da dahil rapor ve analizlerinize mobil cihazlarınızda erişebilmek. Yeni versiyon ile raporlarınızı mobil cihanızına saklama ve güncelleme istemeden görüntüleme yeteneği. Mobil cihazda kullanıcılar uyarılmak istedikleri alarmları tanımlayabilir , raporları programlayabilir, hatta geri yazma işlemi yapabilir.

BI Widget

Dashboard lardaki arzu edilen KPI veya göstergelerin kesintisiz BI platforma sık sık bağlanma gereksinimiz olmadan desktoplarda arzu edilen aralık ve güvenlik profillerinde konulabilmesi. Kullanıcı arzu ettiği KPI değeri ve görsel şeklini desktopuna çekerek gerçek zamanlı takip işlemi yapabilmekte. Günümüz iş dünyasının poüler dashoboard kavramından sonra giderek artan bir talebi olarak karşımıza çıkmakta olup, BO XI R3 ile desteklenmektedir.

Basitleştirilmiş Sistem Yönetim

Server Intelligence: Server ların clone lanabilme özelliği.

Translation Manager:Tek bir uygulama ile farklı diller üzerinden içerik raporlaması yapabilme

Yeniden tasarlanmış CMC: Daha kolay bir admin ve ilerletilmiş güvenlik parametreleri .

Publishing ve Scheduling

WebI, Crystal Reports veya Desktop Intelligence dahil tüm formatlarda publishing yapabilme

Dış kaynaklı alıcılar veya dinamik alıcı listelerinin desteklenmesi

Birden fazla dökümanın beraber gönderiminin yapılabilmesi

İş kural veya olasılıklarına bağlanmış gönderi yapılması

Yönetim konsolu ile ilgili gönderi veya proseslerin kolayca yönetilmesi

Eski BCA sisteminden yeni sisteme kolay migrasyon

Semantic Layer -Universe

Otomatik geliştirilen OLAP Universe lerinin daha da geliştirilmesi, MS OLAP 2005 desteği

JDBC ve Java Bean desteği

BT Platform İş Zekası Soru & Cevap - 20 Şubat 2008

-Analitik iş zekası nedir ve neler sağlar?

Soruyu bir problemi çözer gibi alt başlıklara ayırarak cevaplamak faydalı olur. İş Zekası sektörünün kapsamının çok geniş olmasından kaynaklanan bir takım karışıklıklar yaşandığını görüyoruz. Dolayısıyla kuş bakışı bir yaklaşım ile Operasyonel İş Zekası ve Analitik İş Zekası olarak İş Zekasını 2 ana bölüme ayırabiliriz. Gerçek zamanlı işlemsel veri kaynaklarında yine gerçek zamanlı yapılan raporlama ve kısmı analizler operasyonel iş zekasının temelini oluşturmaktadır.

Sorunun asıl kısmı olan Analitik İş Zekasında ise öncelikle “Analitik “ kavramının tanımının yapılması gerekir. Analitikler, kurumların daha iyi bir karar alma mekanizmasına ulaşmak ve iş proseslerini optimize etmek için kullanmaktadır. Bunu yaparkende en çok matematik ve istatistiksel tekniklerden yararlanarak, eldeki historik veri çok daha kapsamlı şekilde kullanılmaktadır. Dolayısıyla analitik kavramının günlük iş dünyasındaki dikey sektörler ve fonksiyonel iş problemlerin çözümü üzerinde kullanılıp detaylı analiz ve raporlama teknikleri ile birleştirilmesi hızlı bir tarif ile analitik iş zekasını oluşturmaktadır. Analitik iş zekasında; biriken gerçek zamanlı veri ; o verinin önce bilgiye akabinde bahsettiğimiz iş probleminin çözümüne dönüşmesi operayonel tarafa nazaran daha fazla zaman alabilmektedir. En tipik kullanım alanları; müşteri segmentasyonu ve karakteristiğini(kazanım/kaybedim), sepet analizi veya ürün miksi, dolandırıcılık/sahtekarlık/kayıt izlenmesi, risk analizi vs. dir.. Aslında iş zekasını çok katlı bir binaya benzetecek olursak, analitik kısmını binanın çatısına benzetmek sanırım yalnız olmaz. Bunun nedeni de bütün bir binayı düşündüğümüzde çatı kısmı diğer alanlara istinaden küçük bir kısmı oluşturan daha az kişinin faydalandığı bir bölüm olmakla beraber, nihainde vazgeçilmez çok önemli bir kısmıdır.


-İş zekası çözümleri yalnızca üst yönetimin yararlanacağı çözümler midir, yoksa kurumun bütününe yayılan bir yapılanma mıdır? İş zekasını bütün çalışanlara nasıl entegre edebiliriz?

Kesinlikle kurumun bütününe hatta iç ve dış kullanıcılarına kadar yayılması gerekmektedir. Bazı yaklaşımlar klişe olarak algılasak da verimli ve başarılı bir İş Zekası çözümü kullanım arttıkça daha fazla ortaya çıkacaktır. Sorduğunuz üst düzey yönetim biraz zahmetli de olsa zaten önüne gelen raporlara sonuçlara ulaşmakta sorun çekmiyor, biraz da fazla zaman harcayarak üstesinden gelebiliyor. Fakat asil soru şu ki kurum geneline baktığımızda karşılaşılan çok farklı profildeki kullanıcı , iş zekasından kendisini ilgilendiren kısmı kadar faydalanabiliyor mu ? Bahsettiğimiz yönetici önüne gelen onlarca raporu gerçekten gün ve gün izlemeli mi? Nihainde her kurum kendi dinamikleri çerçevesince ortaya koyduğu stratejisini kurum genelinde alt kademelere aktarırken operasyonel karar verme mekanizması oluşturan orta kademelerdeki hiyerarşik yapı ve en aşağıdaki kullanıcı strateji uygulamanın Temel parçası olmaktadır. Bu döngü iyi tanımlanıp , İş Zekası uygulamaları ile eşleştirildiğinde ; üst düzey yöneticisinden orta kademeye yöneticisine, analistinden rapor tüketicisine hatta tedarikçisi ve müşterisi ile hayata geçen bir iş zekası uygulaması olmaktadır. Gerçek başarıda bu geniş kitle ile kullanmaktadır. Buradaki en Temel nokta bu farklı profilledeki kullanıcıları bu sistemin içine çekmektir. Bunun içinde mümkün olduğunca basit ve uygulanabilir olmak anahtardır.

Veri Kalitesi sadece müşteri verilerimiz için midir?

Veri Kalitesi yazılımlarının çok önemli bir bölümü müşteri verisi üzerine fokus olup; ürün, finansal, varlık ve/veya lokasyon gibi düşük veri kalitesinden kurumsal boyutlarda önemli derecede kayıplara yol açan kısımları gözardı etmektedirler. Nitekim “Standartizasyon”, “Doğrulama “ ve “Eşleme” müşteri verileri üzerinden gidildiğinde anlam taşımakta fakat biraz once değindiğimiz kısımlar için çok fazla değer taşımamaktadır, cüzi başarılarla yetinmek konumundalar. Bu yüzden günümüzdeki veri kalitesi araçve yazılımları tekniklerini bu alanlardaki sorunlara da çözüm getirilecek şekilde tekrar gözden geçirip yeni tekniklerin oluşturulmasını sağlamaları gerekmektedir.

TDWI ‘ın konu ile ilgili yayınlanmış orijinal whitepaper'ı arzu edenlere mail ile gönderebilirim. Biraz daha ufkumuzu açmaya ve geniş düşünmemize faydalı olacaktır.

Bana bir Dashboard lazım !!!!

Kuzey Amerika’nın önemli sistem entegratörlerinden Brightpoint Consulting’in günümüzde son derece popülaritesi olan ve giderek artan yönetim kokpit ve dashboard sistemleri üzerine yayınlamış olduğu bir makalesini referans alarak masaya yatırmak istedim. Aslında yaklaşık olarak 10 yıldır “Dashboard” kelimesi bilgi sistemleri dünyasında yer almakta ama gerçekten popülaritesinin artması veya daha önemli bir şekilde bu sistemlere olan ihtiyaç son 2-3 yıldır artarak öne çıkmaktadır. Bu yüzden üst düzey ve operasyonel dashboard lar için metrik veya anahtar performans göstergelerinin (KPI) nasıl tanımlandığını ve oluşturulduğunun altın çizerek, bir nebze de olsa kavram karmaşının önüne geçmeye çalışacağız. İşi “İş Zekası “ bir firma olarak yapmış olduğumuz bir çok ziyaret ve görüşmelerden yada aldığımız sorulardan, kurumların bir dashboard tasarımını halen nasil yapacaklarını bilmedikleri yada nasil bir süreçten geçecekleri hakkında gerçektende bilgileri olmadıklarına şahit olmaktayız, diğer yandan pazarda bilinçli/bilinçsiz bir çok tedarikçi kavram karmaşası yaratmaktadır.

İş Zekası pazarındaki dashboard araçları ve bunların teknolojilerindeki önemli ilerlemeler , bu sistemlere olan talepteki artış ile beraber, bir çok kurum veya yöneticinin bir dashboard, metrik ya da anahtar performans göstergesinin (KPI) neler içerdiği hakkındaki tanımı kişiden kişiye değiştiği görüşmektedir. Aslında bu yazı ve içeriği ile genel bir terimler sözlüğü veya ortak klavuz listesi oluşturulmaya çalışılmaktadır.

Metrikler ve Anahtar Performans Göstergeleri (KPI)
Metrikler ve anahtar performans göstergeleri, kullanıcılarına hedefler ile gerçekleşenler arasındaki ilişkide nerede olduklarını en verimli şekilde gösteren dashboard sistemlerinin yapı taşlarıdır. Aşağıda kısaca değinilen tanımlar dashboard sistemlerinin tasarımları sırasında temel taşlar olup birbirleri ile olan ilişkileri ve göreceliklerinin anlaşılmasında önem teşkil etmektedir, keza birinin bile iyi anlayıp yorumlamadan diğerine geçilmemesi tavsiye edilmektedir.

Metrikler
Metrik tanımını kullandığımızda, bir veya daha fazla boyut ile bağlantısı olan bir iş ile ilgili veri parçasını temsil eden direk bir sayısal ölçüden bahsedilmektedir. Örnek olarak “ “haftalık brüt satışlar” gösterilebilir. Bu durumda ölçü örneğin YTL (brüt satışlar), boyut ise zaman olacaktır (hafta, ay vs). Verilen bir ölçü için aynı zamanda bir boyutun içerdiği değerleri değişik hiyerarşiler içinde de incelemek istenilecektir. Örneğin, brüt satışları YTL ölçüsünde gün, hafta ve aylara göre görüntülerken, zaman boyutunda gün, hafta, ay da değişik hiyerarşiler dahilinde görüntüleme imkanı verecektir. Bir boyut dahilinde bir ölçünün hiyerarşik seviyede ilişkisini kurmak ise, metriklerin genel eğilimini verecektir.

Bir ölçüye birden fazla boyut ile bakmak, örneğin zaman ve bölgeye göre brüt satışları incelemeye çok boyutlu analiz denmektedir. Bir çok dashboard, çoklu analizi iş zekası pazarındaki daha dinamik olan “slice and dice” araçlarına göre daha kısıtlı ve statik bir şekilde sağlamaktadır.(BusiessObjects hariç J) Bu nokta gerçekten çok önemlidir çünkü ihtiyaçların ortaya konma aşamasında bu tip bir analizin kurum yada kullanıcı için önemli olduğu ortaya çıkarıldığın anda, doğal olarak dashboard’ların bu tip bir çok boyutlu analiz aracıyla destenmesi istenecektir.

Anahtar Performans Göstergeleri (KPI)
Çok basit bir tanım ile ; atanmış bir hedefe bağlı olan metriğe KPI denilmektedir. Çoğunlukla bir KPI, bir metriğin daha önce tanımlanan hedeflerin altında veya üstünde olduğunu göstermektedir. KPI’lar genel olarak varolanın hedefe oranı olarak gösterilir ve iş kullanıcılarının plana uygun gidip gitmediklerini, son kullanıcıları sunulan metriklere fokus olarak asıl noktadan uzaklaşmalarını engeller. Örneğin, bu çeyrekteki satış hedefini tutturabilmek için her hafta 10,000 YTL lik ürün satılmasına karar verildiğinde Metrik, hafta başına satılan ürün,, hedef ise 10,000 YTL olacaktır. Eğer bu KPI’yı temsil etmek için yüzdelik bir ölçü kullansılsaydı ve satışlar Çarşamba günü 8,000 YTL olsaydı, kullanıcı anında hedefinin %80’ine eriştiğini görebilecektir. KPI’lar için hedef seçerken de akılda tutulması gereken , bir metrik dahilinde incelenmek istenen her eğilim için bir hedef atanmalıdır. Günlük, haftalık, aylık brüt satışlar için KPI gösteren bir dashboard var ise, bu ilişkili eğilimlerin hepsi için de bir hedef belirlenmelidir.

Skor kartları, Dashboardlar ve Raporlar
Bir skor kartı, dashboard ve rapor arasındaki fark, gerçekten en iyi ayrılması gereken ayrım olarak ele alınmalıdır. Bu araçların her biri diğerlerinin elemanlarını kombine edebilir, fakat üst düzeyde hepsi de iş kararı verme sürecinin farklı basamaklarını hedefleyebilirler

Skor kartları
İş dünyası ile ilgili bir kararı vermenin en stratejik ve yüksek seviyesinde skor kartları bulunmaktadır. Skor kartlarının en temel kullanım amacı günlük operasyonel işler ile kurumun stratejisini ilişkilendirmek içindir. Bir skor kartının amacı bir işi genel bir plana, o işin gerçekte nasıl yapıldığı ile nasıl yapılması gerektiği arasındaki ilişkiyi görüntüleyerek odaklamaktır. Bir skor kartında kullanılan ana ölçüt, anahtar performans göstergesidir(KPI). Bu anahtar performans göstergeleri birkaç ölçünün birleşimi ya da kurumun bir stratejik amaca ulaşma yetisini ölçen KPI’lardan da oluşmuş olabilir. Skor kartındaki KPI örneği için, yeni müşteri elde etme, satış hacmi ve brüt kâr ölçütlerini “Kârlı satış büyümesi” adlı bir KPI da birleştirmek verilebilir.

Dashboardlar
Dashboardlar tipik karar verme süreci adımları düşünüldüğünde skor kartlarına istinaden bir nezbe geriden gelirler, çünkü stratejik amaçlardan çok operasyonel bazlı hedeflere yoğunlaşırlar. Bir operasyonel hedef bir ya da birden fazla stratejik hedef ile ilişkili olabilir. Bir dashboard’un amacı, kullanıcıya aynı anda hem aydınlatıcı hem de bilgilendirici bir şekilde uygulanabilir operasyonel iş bilgisini metrik ve KPI lar aracılığıyla maksimum görsellikte sunan mekanizmadır

Raporlar
İş dünyasında en çok görülebilen ve İş Zekasına ilk dokunan nokta ise geleneksel olarak rapordur. Raporlar, belirli bir zaman peryodu dahilindeki satış işlemlerinin görüntülenmesi gibi basit bir yapıda ve statik de olabilirken, iç içe gruplamaları, geriye yönelik toplanarak gelen özetler, dinamik drill-through veya rapordan rapora geçiş link lerini de içeren daha karmaşık pivot yapıda olabilir. Raporların en kullanışlı olduğu durumlar, kullanıcının ham veriye okuması kolay bir biçime getirip bakmak istediği durumlardır. Grarif içeren raporlarda kullanının ham veriler arasındaki ilişkiyi görsel olarak yakalamasına yardımcı olmaktadır. Diğer yandan raporlar Skor kartları ve dashboard’lar ile birleştirildiğinde ise, kullanıcılara metrikler ve anahtar performans göstergelerinin neden/sonuç ilişikilerinin altında yatan gerçekleri etkili bir şekilde analiz etme imkanı sağlamaktadır.

Bir Dashboard için KPI ve Metrik Gereksinimlerini Bir Araya Getirmek
Geleneksel İş Zekası projeleri genellikle tümden gelen bir yaklaşım ile gereksinimleri belirler, ve bu gereksinimlere istinaden olan veriler arasındaki ilişkilere odaklanır.Diğer yandan, Dashboard’lar için Metrik ve KPI’ları bir araya getirirken tersine bir yaklaşım izlenebilir; baştan verilmesi gereken iş kararlarını belirleyerek bu kararları verebilmek için ihtiyaç duyulan verileri bulmak için ilerlenebilir. Tabi bu yaklaşım ile dashboardları kullanacak gerçek iş kullanıcılarının da işin içinde olması gerekmektedir , keza karar verme süreçleri içinde hangi verilere ihtiyacı olduğunu bileceklerde bu kişilerdir. Dashboard ve skor kartı sistemlerine ihtiyacı olan iş kullanıcıları ile görüşürken, amaç onları bir aksiyona ya da karara vermeye götürecek metrik ve KPI’ları keşfetmek olmalıdır.. Zaman zaman kullanıcılar hangi verilere ihtiyaçları olduğu hakkında çok iyi bir görüşe sahip olabilirken, zaman zaman da gerçekten çok genel seviyede yorumlar yapmakta buda yeterli olmamaktadır. Aşağıdaki adım adım yaklaşım ile iş kullanıcıları tarafından sağlanacak bilgiler , tasarlanması düşünülen dashboard’ların ihtiyacı olan metrik ve de KPI’lara dönüştürebilinir.

İş Kullanıcıları ile Görüşme Yapmak
Değişik sektörlerde üst düzey yönetim ve operasyonel dashboard’lar üzerine iş kullanıcılarıyla yapılan görüşmelerde, genelde görüşme sürecinin iki basit sorunun cevabına yanıt aramaktan ibaret olduğu görülmektedir; “Hangi iş sorularının cevaplarına ihtiyacınız var ve bu cevapları elde ettikten sonra hangi aksiyonları alacaksınız veya hangi kararları alacaksınız?”

SORU 1: “Hangi iş sorularının cevaplarına ihtiyacınız var?”

Bu soru ile amaç, kullanıcının ihtiyaçlarını sorusunun arkasında yatan verilerin anlaşılabileceği bir şekilde yanıtlamasına ışık tutmak içindir. Mesela bir satış direktörünün “Hangi satış elemanlarım en iyi?” ya da “Aylık hedefimize ulaştık mı?” gibi soruları olabilir. Bu durumda bir kaç ek soru sorularak: “Bu ölçü brüt satışlar üzerinden mi incelenmeli? , Sorunuzun cevabını günlük, haftalık ya da aylık olarak mı istersiniz?”

Hedef KPI ya da metrikleri oluşturacak veri içeriklerini tanımlamaktır, dolayısıyla temsil edilecek ölçü, boyut, eğilim ve hedefi (KPI olarak) anlamaya yetecek kadar kullanıcı ile vakit geçirilmelidir.

SORU 2: “Birinci soruya verilen cevabı temel alarak, bu hangi diğer soruları

ortaya çıkaracak ya da aksiyonlar alınacak ?”

Kullanıcının sorusunu cevaplamak için gerekli olan metrik ya da KPI’ anlaşıldıktan sonra, kullanıcının sorunun cevabını temel alarak daha ileri analizler yapıp yapmayacağı , bir karar yada aksiyon alacağı sorusu cevaplanmalıdır. Hedef kullanıcının, kendisini karara ya da harekete götürecek bilgileri edinene kadar soru sormasını sağlamaktır. Soruyu daha derin araştırmak, bir soğanı tabaka tabaka soymak gibi olacaktır yani kullanıcının karar verip, hareket edebilme yeteneğine inmektir. Bu ikinci kısım soru tekrarlama süreci ile önemli olan ,metrikleri ve KPI’ları kullanıcının karar verme sürecinde gerçekten etkili olacaklardan ayırt etmektedir.

Tüm verileri bir araya getirmek – KPI Çemberi

Bu görüşme süreci boyunca yardımcı olması için tecrübelerince doğruluğu ispatlanmış KPI çemberi ismi verilen bir yaklaşımı kullanılmaktadır. Görüşme süreci normal bir iletişim olup ve genellikle serbestçe yapılan bir soru ve fikir değişimidir , dolayısıyla KPI çemberi yaklaşımı ile son kullanıcı ile gereksinimler odağından uzaklaşmadan doğal bir şekilde akan bir konuşma süreci yaratılmak istenmektedir. Amaç KPI’yı tanımlamak ve görselleştirmek için gereken tüm mevcut bilgileri toplamaktır.. Bu yaklaşımla aşağıdaki bilgiler toplanacaktır;

1. Kullanıcının cevaplamasına yardımcı olacağımız iş sorusu?
2. Bu soru hangi iş kullanıcılarının işine yarayacak?
3. Bu soru niye önemli?
4. Bu soruyu cevaplamak için gereken veriler nerede mevcut?
5. Bu KPI ya da metrikler, ne gibi soruları daha doğuracak?
6. Bu bilgi ile hangi kararlar alınacak veya hareketlerde bulunulacak?
7. Metrik ya da KPI’nın ölçüsü, boyutu, eğilimi ve hedefi ne olacak ?

Çemberin herhangi bir noktasından başlayıp tüm çevresi dolaşılabilir!

KPI çemberi yaklaşımının bir çember olarak tasarlanması bütün ilgili alanları içermesinin yanında, herhangi bir yerden başlayıp istenilen yere gitme konseptini somutlaştırmasındandır. İletişim esnasında çemberin bütün alanları , tartışıldıkça doldurulmalıdır. Konuşmanın akışı esnasında doğru kısımlara basitçe notlar alarak, boş kalan alanlar hakkında da daha fazla soru sorarak diğer boş kalan alanlar da doldurabilir. Bu yaklaşımın sağladığı kolaylık, kullanıcının konuşmaya “Satışların nasıl olduğunu görmek istiyorum” gibi yüksek bir seviyeden başladığı görüşmeyi “Ürün satışlarını bölge, zaman ve brüt marjinleri bazında görmek istiyorum” gibi alt bir seviyeye kadar inebilme içgüdüsünü vermektedir. İki durumda da konuşmaya kullanıcının kendisini rahat hissettiği bir noktadan başlayabilir, ve çember ihtiyaç duyulan detaylarla doldurulmaya devam edebilebilir

1.Bölge : Soru ne?

Tüm çalışma basitçe “Hangi iş sorusuna cevap arıyorsunuz?” ile başlatılabilir, yada belirli bir metrik hakkında konuşmak isteyen kullanıcıya “Bu metrik hangi iş sorusunu sizin için cevaplayabilir?” gibi bir soruyla da tersten bir yaklaşım göstererek ilgili soru kaydederek başlanabilir. Çemberin bu kısmı genel ilişkiyi ve bir metrik ya da KPI’nın ilgili olduğu alanların çözülmesinde yardımcı olacaktır.

2.Bölge: Kim soruyor?

Belirli bir metrik için kimin bu bilgileri kullanarak bir karar verecek ya da aksiyon alacağın bilinmelidir. Bu metriği görüntüleyecek, kurum dahilindeki çeşitli kullanıcı profillerini de yavaş yavaş oluşturulurken, aynı ve farklı ihtiyaçları olan kullanıcıları ortaya çıkarmak da faydalı olacaktır.

3.Bölge: Niye önemli?
Verimli bir dashboard her gün kullanılan vazgeçilmez bir araç haline gelebilir bu yüzden hangi metrik ya da KPI’ların önem taşıdığının ortaya çıkarılması gerekmektedir. Genelde bu ihtiyaçları belirleme sürecinde çok uzun bir potansiyel metrik ya da KPI listesi oluşturulmakta ve kullanıcılar bir noktada bunların arasından düzenli olarak görüntülenmesi önemli olanları seçip önceliklendirmektedir. Bu noktada 1’den 10’a kadar puanlandırılan metrik önem sırası ve neden önemli olduğu hakkında kısa bir tanım oluşturulması faydalı olacaktır,. Bu da dashboard’ların prototipinin oluşturulmaya başlandığında ilgili metrik’in önemi ile ilişkilendirilmelidir.

4.Bölge: Veri Kaynakları

Bir metrik ya da KPI için veri kaynağının saptanması tartışmasız önemlidir. Zaman zaman bir ya da iki boyut arasından bir metrik oluşturabilmek için değişik kaynaklardan veri toplanması gerekmektedir. “Brüt marjinlerine göre en çok satılan ürünler” gibi bir metrik durumunda aynı anda hem bir CRM, hem de bir ERP sisteminden veri çekme ihtiyacı duyulabilmektedir. Bu aşamada bu verileri tutan sistemlerinin belirlenmesi gerekmektedir, bu aşamada tablo ya da alan ismi gibi çok detay bilgiye inmek gereksizdir.

Çember orta Kısım: Ölçüler, Boyutlar ve Hedefler

Bir metrik ya da KPI’yı oluşturan üç ana özelliğin belirlendiğinden ve kullanıcının boyutları belirleyen ilgili eğilimleri onayladığından emin olunmalıdır. Eğer bir metrik için boyut ya da ölçüleri, ya da bir KPI için hedefler belirlenemiyorsa, dashboard’un tasarlama aşamasında veriler toplanamayacak ya da görselleştirilemeyecektir.

Çember Sol Alt Köşe: Oluşacak sorular

KPI çemberinin bu kısmında ana soruyu cevaplamanın hangi soruları ortaya çıkaracağı listelenmektedir. Bu liste daha sonra oluşturulacak olan diğer KPI çemberlerinin tanımlanacak olan metrik ve KPI’larında da yardımcı olacaktır.

Çember Sağ Alt Köşe: Alınacak Aksiyonlar

Ölçütün değerine bağlı olarak belirli herhangi bir metrik ya da KPI üzerinden verilebilecek kararları ya da alınacak aksiyonlar tanımlanmasına refere etmektedir. Bu kısmı doldurmak aynı zamanda metriklerin öneminin anlaşılmasında ve “olması gereken KPI ” ’ların “olsa iyi olur ” olarak yaklaşılan KPI ‘lar dan ayırt edilebilmesini sağlayacaktır.

Çemberler diğer çemberleri oluşturur

Bir KPI çemberini doldurmak, genellikle ilave metrik ya da KPI ların oluşturulması ihtiyacını doğurmaktadır. Başlangıç analizinin öncelikli amaçlarından birisi de kullanıcı ihtiyaçlarını ortaya çıkarmak olduğu için ihtyiaçların belirlenmesi sırasında unutulmaması gereken konuda; ilgili cevaplara ulaşmanın bir tek doğru yolu olmadığıdır. Sorular bir başka soru listesi doğuracak ve sonradan başka KPI çemberleri çizerek daha önce elde bilgiler ile yeni bilgiler tekrar değerlendirelecektir.. Bu aşamada sabırlı olunup, amacın kullanıcıyı iyi belirlenmiş metrik ve KPI’ların kullanımıyla nasıl daha etkin hale getirebilmenin ortaya çıkarılması olduğu unutulmamalıdır.

Bir çok KPI çemberi oluşturulduktan sonra , oluşturulan KPI’lar arasındaki ilişkiler yavaş yavaş görülmeye başlanacaktır. Bu aşamadan sonra işin sahibi olan kullanıcıya daha da verimli bir ölçü bulanamayıp yani bir nevi doyum noktasına ulaşıldıktan , bu KPI çemberleri birbiriyle ilişkili olarak incelenmelidir. KPI’leri oluşturduktan sonra , belirli işin içindeki bilinçli gruplar ve hiyerarşiler oluşturup metrikler arasındaki bağıntıları anlamak çok iyi bir egzersiz olacaktır. Bu adımların tamamlanması, dashboard görüntüleme ve tasarım sürecine başlamak için iyi bir alt yapıya sahip olunmasına çok yardımcı olacaktır.

Gözönünde bulundurulması gereken bazı noktalar;

Bir dashboard analiz ve tasarlama süresi de bir proje olarak ele alındığında, kullanılan ve ihtiyaç olan sürenin önemli bir bölümü ihtiyaçların ortaya çıkarılması ile geçmektedir, bu da zaman zaman iş kullanıcıları ve özellikle de üst düzey yöneticiler tarafından çok iyi yorumlanamayan bir durumdur. Bu süreç çoğu zaman gereksiz bir iş olarak görülür ve zaten kullanıcının günlük operasyonu devam ettirdiği bir süreçte malesef vaktinden çalmak olarak düşünülmektedir. Aslında yapılan çalışmanın gerekli verileri gereksiz verilerden ayırmak olduğu ve buna en iyi karar verebilecek kişinin de kulllanıcı olduğunu unutulmamalıdır. Dolayısıyla burada belkide harcanan zamanın doğrulanması için sorulması gerekn temel soru : basitçe soruların etrafında dolanmayı mı, yoksa çok efor sarfederek hazırlanılan dashboard’ların etrafında karmaşık anlaşılamayan bir veri entegrasyon servisleri mi eklemesinin tercih edilmesidir. ? Sorunun doğal cevabı tercih edilmemelidir.

Zaman işgücü maliyeti, bütün bu tür sistem projelerinde olduğu gibi gelişim çemberinin her halkasında dolaşırken eksponansiyel olarak artacaktır. Bunun için en iyi benzetme “bina konstriüksiyondur “. Daha mimari çizim aşamasındayken bir duvarın yerini değiştirmekle, proje bitip hayat başladıktan sonra değiştirmenin maliyeti karşılaştırılamaz. Kısmi değişiklikler her zaman mümkün olabilir ama bu radikal örnek en iyiyi oluşturmak için baştan iyi düşünülmeli ve harcananan zamanın değerli olduğu bilinmekle beraber gerekli ve sonrasındaki çarpı X kadar harcanan gereksiz zamanı elemine edeceği de unutulmamalıdır.

SONUÇ

Bu yazıdaki yaklaşım standartları çok net TSE veya ISO gibi yüzde yüz doğru ve takip edilmesi gereken bir akış değildir. Temelde olması gerektiği gibi bu tür çalışmaların bir proje olarak ele alınmasını tavsiye edip ,her projenin olduğu gibi bu projelerin de dinamikleri gereği kurum, kaynak, zaman, maliyet ,sektör vs. gibi bir çok parametre nezdinde değerlendirilmelidir. Diğer yandan bu tür yaklaşım veya projelere alışık olmayan kurumlarında bu yazımı ile bu tür çalışmalara dair fikir sahibi olmaları yazımızın hedefine ulaşması için yeterlidir. Nihainde her İş Zekası proje yöneticisi veya çözüm mimari ilgili dinamikleri iyi bilip, yorumlayıp kendi yöntemleriyle ortaya çıkacaktır. Diğer yandan kurum genelinde KPI ların ne olması gerektiği, sıklıkları ve/veya hedef yönetimleri konusunda da sorunlar yada bilgi eksikliği yaşanıyorsa ise, kurumun dış kaynaklı profosyonel danışmanlığı gözönüne almasını tavsiye ederim.

Bugün İş Zekası projelerimim tarihçesine baktığımız zaman her ne kadar giderek artan oranda başarı söz konusu olsada, halen dramatik oranlarda başarısızlık söz konusudur. Bilinmesi gereken önemli noktalardan biriside bugün basit bir dashboard projesi adı altında gelen tüm proje girdileri minumum planlanan ama sonuç beklentilerini yüksek olan projelerin önemli bir kısmı veri ambarı, datamart projelerinden kimi zaman yeniden yapılanma ve organizasyona kadar giden sonuçlar doğurabilmektedir. Dolayısıyla son üç yıldır araştırma sonuçlarında CIO (Chief Information Officer) seviyesinde bir numara olan ve en az üç yıl daha olması beklenen İş Zekası ve Performans Yönetim projelerinin başarısısı ve başarısızlığı geçmise oranla çok faha fazla spotlar altındadır. Bugün itibari ile gerek uluslararası gerek lokal CEO (Chief Executive Officer ) seviyesindeki yönetici kitlesine bakıldığında bilgi sistemleri geçmişinden gelen bu tür büyük İş Zekası projelerini başarılı şekilde hayata geçirmiş ve kuruma önemli derece girdi sağlayıp rekabetçi avantaj getiren yöneticilerin stratejik görevlerin başında oldukları görülmekte olup, her geçen gün bu sayı artmaktadır.

BusinessObjects Edge Serisi(CAL) Lisanslama Tipleri

Business Objects Edge Serisi Opsiyonları

BusinessObjects’in Edge Serisi lisanslama modellerindeki platform, teknik olarak BusinessObjects Enteprise Pro/Premium platformunun bütünüyle aynısıdır. CAL lisanslama named yada CPU bazlı lisanslanan enterprise platformuna sadece bazı limitasyonlar getirilmiş bir versiyondur, dolayısıyla kullanıcıların CAL lisanslamasındaki Edge Serisini satınalırken sanki daha ilkelleştirilmiş bir ürünü satın aldıklarını düşünmeleri kesinlikle yanlıştır. Aşağıda da değinilen sadece bazı limitasyonlar söz konusudur . Nitekim en geniş lisanslama olan Premium professional’i kapsamakta, Professional da standart versiyonu kapsamaktadır. Bir başka gösterim şekli ile;

Edge Premium > Edge Professional > Edge Standart

BusinessObjects Edge Standart

Standart versiyon CAL lisanslama tipinin ilk sunulan versiyonudur. Edge Standart lisanslaması aslında BusinessObjects Enterprise premium platformuna benzemektedir. Bütünüyle SOA mimarisinde geliştirilen ve kullanıma sunulan bu platformda yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere ad-hoc raporlama, OLAP veri kaynaklarını analiz; Excel-Word-Powerpoint gibi MS Office araçları içinden özel BusinessObjects menüleri ile ad-hoc sorgulama yapabilme gibi imkanlar(Live Office olarak adlandırılmıştır) Edge serisinin standart özellikleri arasındadır. Edge Serisinde sunulan ad-hoc raporlaam imkanı Web Intelligence kullanılarak sunulmakta olup, aynı platform üzerinden Crystal Reports raporlarını da yönetmek ve diğer kullanıcılarla paylaşmak mümkündür. (Crystal Reports rapor tasarım aracı Edge Serisine isteğe bağlı olarak ayrıca alınmalıdır) Diğer yandan kullanılan iş zekası platformun performansını ölçen “Auditing “ fonksiyonalitesi de Edge Serisinin içinde bundle gelmektedir. Auditing ile kimlerin hangi rapor-universe ve objeleri hangi sıklık ve performansta kullandıklarını analiz edebilir, yatırımın geri dönüşümünde veya lisansların kullanımının gerçek peformansı kolayca takip edilebilmektedir. Platformun içinde bundle gelen bir başka özellik ise platformda bulunan raporların dış veya iş kullanıcılarla yetki/güvenli profili çerçevesince otomatize şekilde e-mail, faks, notification şeklinde paylaşıldığı publishing ‘dir. Tek bir raporun sadece güvenlik ayarları ile yüzler, binler seviyesindeki şube, bölge, acenta vs. gibi kullanıcılarla otomatik yollarla sadece her kullanıcının kendi verisini görüntüleyecek şekilde paylaşılması minumum IT desteği ile maksimum iş faydası sağlaması açısında çok fazladır. Bu sayede tek bir raporun bakımı yapılmaktadır. Edge Standart versiyonu içinde yer alan Dashboard fonksiyonalitesi ile kastedilen ise Xcelsius fonksiyonalitesidir. Nitekim şayet Xcelsius Enterprise olarak adlandırılan dashboard model tasarım modülü de platforma istinaden ayrıca alındığı takdirde bu modeller Edge serisindeki platforma publish edilerek dashboard fonksiyonalitesinden paydalanılabilinir.

BusinessObjects Edge Professional

Edge Professional versiyonunun standart versiyonundan tek farkı “ Data Integrator ETL “ fonksiyonalitesidir. BusinessObjects Data Integrator tabanlı ETL modülü professional lisanslamasının içinde gelmekte olup, standart ve professional arasındaki tek farktır. Bu noktada unutulmaması gereken, professional versiyonu 2 farklı kaynak veri tabanından verileri alıp, 1 adet target veri tabanına yazmak içindir. Örneğin SQL Server ve Oracle kaynak sistemleri olan kullanıcı bu sistemlerden, Oracle ‘a yazabilecek şekilde lisanslayabilir. Desteklenen veri kaynakları SQL Server, Oracle, DB2, AS400, Sybase ASE, Sybase IQ , Informix, Ingres vs. Edge Professional’i lisanslarken bu veri kaynaklarına değinilmesinde fayda var.

BusinessObjects Edge Premium

Edge Premium , professional versiyonu içinde gelen tüm fonskiyonaliteyi kapsarken ilave olarak BusinessObjects Dashboard Builder ve Performance Manager olarak adlandırılan modülleri de kapsamaktadır. Nitekim Premium versiyonu aslında kurumsal performans yönetimi, kurumsal karne yönetimi gibi yönetim metodolojilerini uygulamak isteyen kurumlara bir altyapı sunmaktaır. Bu altyapıda da hedef tanımlanması , (goal management), strateji haritaları, neden sonuç diyagramları , metrik yönetimini kolaylaştırıcı bu altyapıyı varolan üstün yetenekli analiz ve raporlama platformu ile birleştirmektedir.

BusinessObjects Edge Performance

Edge Performance aslında kurumsal web sayfasında yer almasa da premium versiyonundan ETL fonskiyonalitesinin çıkarılmış halidir. Bir çok kurumun ETL yani veri entegrasyonu ihtiyacını mevcut araçları ile karşıladığı ama performans yönetimi veya kurumsal karne gibi bir projeyi hayata geçirmesi için gerekli modüller Edge Performance içinde yer almaktadır.

Edge Planning

Edge serisinin farklı opsiyonlarından birisi seçildiğinde ihtiyaçlar ölçüsünde Edge planning denilen bütçeleme/planlama modülü de ilave olarak alınabilmektedir. Edge planning modülünü aslında herhangi bir edge versiyonu üzerine gelen ad-onn olarak kabul edebilirsiniz.

BusinessObjects Edge Serisi Lisanslama Kuralları ve Limitasyonları

Bahsedildiği üzere Edge Serisi opsiyonlarından yukarıda özetlenen opsiyonlarından herhangi birine ihtiyaçlar ölçüsünde karar verildikten sonra ;

1. 5, 10 ve maksimum 20 eş zamanlı (CAL ) kullanıcı olarak bu opsiyonlardan arzu ettiğini lisanslayabilmektedir.




2. 
   
   Arzu edilen eş zamanlı sayı alındıktan sonra(5, 10 yada 20) , yine ihtiyaçlar ölçüsünde aynı sayıda named user ‘da lisansa dahil edilebilir, yada sonradan eklenebilir. Örneğin 5 CAL lisansı alan bir kullanıcı arzu ettiği takdirde maksimum ilave 5 named kullanıcıyıda ekleyebilir. 10 CAL alan bir kullanıcı 10, 20 CAL alan bir kullanıcı maksimum 20 named user ilave edebilir.




3. Maksimum 20’yi aşmamak üzere birden fazla paket alınabilir.




4. 
   
   Maksimum 20 CAL lisanslaması sonrasında arzu edildiği takdirde, enterprise ürünleri CPU lisanslarına geçiş BusinessObjects tarafından sunulan özel upgrade yolu ile mümkün olabilmektedir. Bu konuda tedarikçinize mutlaka danışınız.




5. 
   
   
   Edge Serisindeki tüm opsiyonlar tek bir sunucuya kurulum yapılmak üzere lisanslanmaktadır. Sadece Data Integrator ETL ürününün ayrı bir sunucuya kurulabilmesi BusinessObjects’in özel izni ile mümkün olabilmektedir, bu konuda mutlaka özel izin talep edilmelidir.




6. Edge ürünleri sadece Windows ve Linux platformlarını desteklemektedir.




7. 
   
   
   Edge ürünleri lisanslanırken Crystal Reports ile rapor yapılmak istendiğinde rapor geliştirme modülü olan Crystal Reports önyüzü, Xcelsius ile dashboard geliştirilmek istendiğinde Xcelsius Enteprise mutlaka ayrıca arzu edilen sayıda eklenmelidir. Edge platformu tüm rapor formatlarını (Web Intelligence, Crystal Reports, Voyager ) desteklemekte fakat windows önyüzündeki tasarım aracı olan Crystal Reports ve Xcelsius Enteprise mutlaka ayrıca pakete dahil edilmelidir.




8. Ad hoc raporlama ve analiz Web Intelligence fonksiyonalitesidir.




9. Crystal Reports ile görüntüleme Crystal Reports modülü alındığında mümkündür




10. Dashboard ve ileri veri görselleme desteği(Xcelsius modellerini görüntüleme, Tasarımın yapıldığı Xcelsius Enterprise designer ayrıca satılmaktadır)




11. Microsoft Office integration (Live Office fonksiyonalitesi)




12. Security (BusinessObjects Enterprise XI platformu tabanlı)




13. Scheduling ((BusinessObjects Enterprise XI platformu tabanlı)




14. Auditing (BusinessObjects Enterprise XI platformu tabanlı)




15. 
    
    
    BusinessObjects Data Integrator ETL aracı 2 farklı kaynak sistem(örnek SQL Server ve Progress vs) ve 1 hedef(target) veritabanına yazmak üzere lisanslanmaktadır.(örneğin SQL Server ve Progress den alıp, SQL Server’a yazmak vs..text,xml,csv vs. dosya formatları dahildir.




16. Edge Serisi ürünleri sadece Windows ve Linux platformlarında çalışmaktadır.
    

Hangi lisanslama tipini seçmeliyim ? ( Named User vs CAL vs CPU )

Aslında bu soru yazılım dünyasında esnek lisanslama konfigürasyonu ola tüm firmaların ve dolayısıyla onların ürünlerini almak üzere olan müşteri adayları için genel bir sorudur. Soruyu BusinessObjects açısından cevaplandırsam da yaklaşımı diğer uygulamalar için de ilgili parametreler netleştirilerek genelleştirilebilinir. Kurumunuza özel nihai cevap ise size özel kullanım parametrelerinin ortaya konması ile netleştirilebilinir.Arzu edenler bu parametreleri mail yoluyla paylaşmayı arzu ederlerse , şahsi tavsiyelerimi gönderebilirim.

Named User olarak adlandırılan kullanıcı bazlı lisanslama anlaşılması kolay bir lisans tipidir fakat bazı noktalar gözönünde bulundurulmalıdır. Bu lisanslama tipini nispeten pazardan alışveriş yapar gibi betimleyip, arzu edilen meyve/sebzelerin arzu edildiği kadar alınıp sepete atılması olarak düşünebiliriz. Nitekim sunumu yada proof of concept’i yapılan hangi modülleri kimlerin kullanacağı kullanıcı tarafında iyice tanımlanmalıdır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken nokta her bir modülün pre-requisite olarak adlandırılan zorunlu ön modülünün de düşünülmesi gerekliliğidir. BusinessObjects named user lisanslama tipinde bir platform sunduğu için en temelde herkesin bu platformun bir kullanıcısı olması gerekmektedir. Aslında platformun en temelde kullanıcısı olan tüm kullanıcılar da, web tabanlı bu platforma bir kullanıcı ID ve şifresi ile girip tanımlanan yetkilendirme yapısından geçip görme/kullanma yetkisine sahip olunan dizin ve/veya raporlara ulaşabilmekte , yine bunları yetki çerçevesince görüntüleme, güncelleme ve parametre girmeye hak sahibi olabilmektedir. Named user lisanslama tipinin en ilkel yani platformu ve raporları kullanma yetkisi olan görüntüleme kullanıcısının üzerine bir çok modül ihtiyaçlar ölçüsünde gelebilir. Bunlar “Web Intelligence Interactive Viewing , Web Intelligence(ad-hoc sorgu yaratabilen), Voyager denilen OLAP sorgulama önyüzü, Dashboard Builder, Xcelsius Interactive Viewing vs.. BusinessObjects ‘in bir çok modülü olsada özellikle İş zekası platoformu modüllerinin açıklamalarının iyi bilinmesi önemli, ilerleyen zamanlarda bu konuda ayrıca bir bilgi vermeye çalışacağım. Named User lisanslama tipinde genelde yanlış bilinen bir noktada da aynı kullanıcı ID ve şifresini başkalarının da kullanarak platformu kullanmasıdır. İster aynı anda ister farklı zamanlarda olsun bu kullanım şekli Business Objects’in lisanslama kurallarının ihlali anlamına gelmektedir. Bu bir ihtiyaç olduğunda zaten CAL lisansmala gözden geçirilmelidir. Sistem yöneticilerinin çok iyi bildiği üzere bu kullanım şekli zaten sistemin nasil kullanıldığı hangi kullacıların ne yaptığı yani denetim(auditing) mekanizmasınında takibini ortadan kaldırmaktadır.

CAL Lisanslama tipi ise BusinessObjects’in bir çok modülünü bundle olarak bünyesinde barındırıp bir çok senaryoda avantajlı bir lisanslama tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat daha önceki yazılarımda da değindiğim üzere kurumun niteliği, büyüklüğü vs. gibi noktalar çerçevesince CAL lisanslamanın limitasyonları çok iyi bilinmelidir. Nihainde KOBI pazarı için gündeme getirilsede Türkiye’de kurumsal bir çok firmanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek niteliktedir. CAL lisanslamanın en büyük avantajı 5,10 yada mevcut durumda maksimum 20 CAL ‘a çıkan lisanslamanın hangi modellerinden en küçüğü bile seçilse, iş zekası sisteminizi kullanabilecek potansiyel tüm kullanıcılarınızı sistemde tanımlayabilirsiniz. Ayrıca named user yada CPU lisanslama modelinde ilave modül lisans ücreti ile gündeme gelen bazı ilave modüller bu lisanslamanın içinde yer almaktadır.(Örn: Live Office , Web Intelligence &Crystal Reports&Voyager gibi tüm farklı rapor formatlarını aynı platformda kullanabilmek) Bu lisans tipi aslında kurum genelinde eş zamanlı kullanım potansiyelinin ortalama tahminleri yapılabildiği ve iş zekası platformunun kullanıcılarının hangi oranlarda aktif kullanma ihtiyaçlarına belirlenebilmektedir. Bir çok kurum bu tür iş zekası platformunu her ne kadar kurum genelinde tüm kullanıclarına yaymayı arzu etsede kurum içinde asıl kullanan kullanıcılar nispeten kendini belli edebilmektedir. Genelde analist, departman yönetileri veya veri analizi ile ilgili sorumlular olarak karşımıza çıkan bu kişiler sistemi yoğun olarak kullanabilmekte , diğerleri ise arzu ettikleri veya ihtiyaç duyduklarında bu rapor veya analizlere ulaşmaktadır. Bir örnek ile pekiştirecek olursak, toplam 30 kişilik bir satış ekibinin olduğu bir organizasyonda , otuz kişinin içinde olan merkezdeki 3 analistin tüm analiz ve raporları çok aktif olarak geliştirdikleri ve kalan 27 kişi ile paylaştıklarını düşünelim. Bu senaryoda 5 CAL lisanslaması ideal gibi gözüküyor, lakin satış ekibinin önemli bir zamanını saha da geçirdiği düşünülürse bu sayının yeterli olması beklenmektedir. Diğer yandan eş zamanlı kullanım potansiyelinde kuruma özel bir çok parametreye bağlı olsada ortalama %10 eş zamanlı kullanım gibi bir oran genel olarak kabul görmektedir. Vermiş olduğumuz örnekteki, toplam 30 kişide içinde de bu sayı 3 ’e denk gelmektedir, önerimizde CAL lisanslamanın mevcut şartlarda minumumu olan 5 idi.
Diğer yandan bahsi geçen toplam 30 kişinin kurumsal büyük bir organizasyonda sürekli analiz yapan, rapor görüntülen kişiler olduğu düşünülürse 30 CAL gibi bir ihtiyaç doğacaktı ki, mevcut şartlarda maksimum 20 CAL dır, dolayısıyla bu seferde bu 30 kişiye named user lisans önermek fiyat/performans açısından daha avantajlı olacak idi. Unutulmaması gerken konu şuki, her zaman çok net olmayan ve gri alanlar olacaktır ama gün sonunda kullanıcı olarak bu kararı avantajları ve dezevantaları ile sizler veriyor olacaksınız. Açıkcası kararın kullanım ihtiyacı ve lisans maliyetleri gözönüne alındığında halenkolayca verilemediği hiç bir senaryoda kararınız yanlış olmayacaktır, nitekim sonrasında upgrade veya özel lisanslama talepleri ile lisanslama tipleri arasında geçiş yapmak üzere talebinizi temsilci firmaya iletebilirsiniz. CAL lisanslama tipinin tam detayları için Edge Serisinin detaylarını açıkladığım makaleyi okuyun lütfen.


CPU lisanslaması bildiğiniz üzere çoklu kullanım potansiyeline ulaştığınız zamanlarda gündeme gelen lisanslama tipidir. Burada da named user lisanslama da vermiş olduğumuz sepete modülleri doldurmak gibi düşünebilirsiniz. Dolayısıyla hangi modülün sayısı çoklu sayılara ulaşacaksa o modülün lisansının CPU lisanslamasına geçisi düşünülmelidir. Bu noktada break-point diyebileceğimiz sayı genelde 90 kullanıcı olarak karşımız çıkmaktadır. Detaylandırmak gerekirse yaklaşık 90 kullanıcıyı ilgili modül birim maliyeti ile çarptığınızda CPU lisansının maliyetine eşdeğer olmaktadır. Buradaki avantaj ise 1 CPU lisansı alınarak yine kullanım potansiyeline bağlı olmak üzere ortalama 500 kullanıcıyı destekleyen bir lisansa sahip oluyorsunuz. Yine sistemimizde ortalama %10 eş zamanlı kullanıcımız aynı anda olacağını varsayarak 500 kişilik bir ortamamızda aynı anda 50 kişi rapor görüntüleme veya analiz yapıyor olabilir. Özet olarak da 90 named user fiyatına ortalama 500 kişilik bir ortama sahip olabiliyor olup, birim maliyet ciddi derece düşebilmektedir.Burada örneklenen %10 eş zamanlı kullanım veya 500 olarak verilen 1 CPU nun toplam kullanıcısı bir çok parametreye bağlı olsada ortalama kabul olarak devam edilebilir. Keza parametreler nezdinde bu sayılar artadabilir, azaladabilir. BusinessObjects özelinde bu parametreler bir ölçeklendirme dökümanı ile sorulup hesaplanmaktadır. Sorulan sorulara örnek olarak ortalama döküman hacmi, güncelleme sıklığı, veritabanına aynı anda yüklenme sıklığı vs. verilebilir. CPU Lisanslama tipinde bir başka gözönünde bulundurulması gereken nokta ise fiziksel CPU nun niteliğidir. Dual-Core, Quad-Core gibi CPU ların lisanslandırılması farklı olup bu nokta içinde ayrıca bir bilgi yayınlıyor olacağım. Lütfen daha detaylı veya acil sorular için mail gönderin.

Business Objects Eş Zamanlı Kullanıcı Lisansı(CAL)

BusinessObjects eş zamanlı kullanıcı lisanslaması (CAL)

Bir çoğunuzun duymuş olabileceği gibi, Business Obects firması 2007 yılı ortalarında yeni bir lisanslama tipini duyurdu. BusinessObjects kendi tarihçesinde ilk defa eş zamanlı kullanım anlamına gelen CAL(Con-Current Lisanslama) lisanslamayı duyurdu. Geleneksel olarak kullanıcı bazlı(named user) yada CPU bazli lisanslama tipini kullananan BusinessObjects firması CAL lisanslama ile lisanslama esnekliğini geliştirmiştir. BusinessObjects’in 2003 yılında satınalmış olduğu Crystal Decisions firması Crystal Reports ürünlerinin bazılarında CAL lisanslamayı tarihsel olarak zaten kullanmaktaydı. Kanımca buradan gelen yaklaşım ile oluşabilecek sorular üzerinde çok fazla zaman harcanmadan hızlı bir pazarlama kampanyası ile CAL lisanslama “BusinessObjects Crystal Decisions(BOCD)” adı ile piyasaya sürüldü. Fakat bu noktada gözönünde tutulması gereken önemli bir bilgi ise, BusinessObjects’in CAL lisanslama paketini aslında KOBI marketi olarak adlandırdığımız market segmenti için çıkarmış olduğudur. Nitekim bu segment’de de Microsoft’un özellikle lisanslama açısından getirdiği avantajlara karşı bir karşı pazarlama aksiyonu olarak çıktı. Aynı şekilde Oracle’in özellikle Siebel Analytics’i iş zekası pazarındak sürükleyici ürün olarak görüp aynı şekilde KOBI pazarından önemli bir pazar payı alma isteği ve yine aynı şekilde diğer lokal uluslararası tedarikçilerin girmesi bu pazarın stratejik önemini daha fazla ortaya koymaktadır.

BOCD ürünü ilk aşamada Standart, Professional ve Premium versiyonları olarak duyuruldu. Fakat daha ürünün satış trendi bile yakalanmadan hızlı bir değişim ile ürünün adını “BusinessObjects Edge Series “ olarak değiştirdi. Yine aynı şekilde standart, professional, premium versiyonları devam ederken Edge Planning (Planlama&Bütçeleme) versiyonunu da dördüncü bir lisanslama modeli ilave olarak sundu. Fakat bu dört farklı lisanslamanın saha da getirdiği bir çok soru ve ihtiyaca istinaden farklılaşması , yani lisanslamasının varolan da daha esnek olma ihtiyacı da ortaya çıktı. Nitekim bu konuda da şahsi fikrim Türkiye pazarı bu konuda geri-besleme bilgisini verebilecek marketlerin önünde gelmesi gerekir. Saha da sorularla karşılaştıkça cevapların oluşturulduğuna da şahit olundu. Bu konuda global parametrelerdeki KOBI pazarı ölçeği ile Türkiye ölçeklerindeki KOBI pazarının büyüklük farklılığı da karşımıza çok net olarak çıkmaktadır.